वनामकृवि द्वारा पीबीएनएस २२१ आणि पीबीएनएस २२२ या उच्च तेल उत्पादन देणाऱ्या दोन नवीन करडई वाणांची प्रसारीत करण्यासाठी शिफारस

कुलगुरू मा डॉ. इन्द्र मणि यांनी केले शास्त्रज्ञांचे अभिनंदन

पीबीएनएस २२१

वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठातील अखिल भारतीय समन्वित संशोधन प्रकल्प  करडई विभागाने करडई संशोधनामध्ये महत्त्वपूर्ण यश संपादन केले आहे. पर्जन्याधारित शेतीसाठी उच्च उत्पादनक्षम, तेलयुक्त आणि तांत्रिकदृष्ट्या सुधारित करडई वाणांची निर्मिती करण्यावर केंद्राने भर दिला आहे. या संशोधनामधून शारदा, पीबीएनएस १२ (परभणी कुसुम), पीबीएनएस ४० (सेमी स्पायनी), पीबीएनएस ८६ (पूर्णा), पीबीएनएस १८४ आणि पीबीएनएस १५४ (परभणी सुवर्णा) यासारखे वाण मोठ्या प्रमाणावर लोकप्रिय झाले आहेत. महाराष्ट्रातील मराठवाडा भागातील करडई लागवडीच्या ९० टक्के क्षेत्रावर हे वाण घेतले जात आहेत.

वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठाने करडईचे नवीन पीबीएनएस २२१ आणि पीबीएनएस २२२ वाण नुकतेच विकसित केले आहेत. या वाणाची दिनांक २८ – २९  ऑक्टोबर रोजी हैदराबाद येथील भारतीय तेलबिया संशोधन संस्था (IIOR) येथे आयोजित वार्षिक करडई कार्यशाळेत झोन १ साठी प्रसारीत करण्यासाठी शिफारस केली आहे. यात महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा आणि कर्नाटक यांचा समावेश होतो.

पीबीएनएस २२१ आणि पीबीएनएस २२२ या वाणांमध्ये ३४ % पेक्षा जास्त तेलयुक्तता आढळून आली आहे, जी यापूर्वीच्या वाणांच्या तुलनेत अधिक आहे. या वाणांद्वारे पर्जन्याधारित परिस्थितीत १५ क्विंटल/हेक्टर तर सिंचनाच्या परिस्थितीत १८-२० क्विंटल/हेक्टर इतके उत्पादन घेता येते. पीबीएनएस २२१  वाणाचे तेल उत्पादन ३४ % ( ५२५ किलो/हेक्टर) तर पीबीएनएस २२२ वाणाचे तेल उत्पादन ३४.४ % (५३३ किलो/हेक्टर) आहे. ही दोन्ही वाण पानावरील ठिपके (अॅल्टरनेरिया लीफ स्पॉट) यासारख्या रोगांना मध्यम प्रतिकारक्षम असून सिंचित आणि पर्जन्याधारित अशा दोन्ही प्रकारच्या शेतीसाठी योग्य आहेत. या वाणांमुळे करडई शेतीच्या आर्थिक शाश्वततेत मोठी वाढ होण्याची शक्यता आहे.

या वाणांच्या विकासासाठी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. इन्द्र मणि, संशोधन संचालक डॉ. के. एस. बेग यांचे मोलाचे सहकार्य आणि मार्गदर्शन मिळाल्याबद्दल केंद्राने कृतज्ञता व्यक्त केली आहे. तसेच या वाणांच्या निर्मितीत सहभागी शास्त्रज्ञांचे कुलगुरू मा डॉ. इन्द्र मणि यांनी केले अभिनंदन. यामध्ये डॉ. एस. बी. घुगे, डॉ. आर. आर. धुतमल, करडई शास्त्रज्ञ, तसेच अखिल भारतीय समन्वित संशोधन प्रकल्पातील वैज्ञानिक व तांत्रिक कर्मचाऱ्यांचे योगदान महत्त्वाचे ठरले आहे.

पीबीएनएस २२२

रबी हंगामातील भाजीपाला पिकांच्या लागवड तंत्रज्ञानाविषयी विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांचे ऑनलाइन मार्गदर्शन

 विद्यापीठ शेतकऱ्यांना सेवा देण्यासाठी कटिबद्ध ... माननीय कुलगुरू डॉ. इन्द्र मणि

वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठाच्या विस्तार शिक्षण संचालनालय आणि महाराष्ट्र शासनाच्या कृषि विभाग यांच्या संयुक्त विद्यमाने कीटक शास्त्र विभाग व कृषि विभागाच्या क्रॉपसॅप  प्रकल्पांतर्गत ऑनलाइन शेतकरी - शास्त्रज्ञ कृषि संवाद कार्यक्रमाचा विसावा भाग कुलगुरू मा डॉ. इन्द्र मणि यांच्या अध्यक्षतेखाली दिनांक १५ नोव्हेंबर रोजी संपन्न झाला.

यावेळी बोलताना कुलगुरू मा डॉ. इन्द्र मणि म्हणाले की, विद्यापीठामध्ये नुकतेच आंतरराष्ट्रीय परिसंवादाचे आयोजन केले होते. यामध्ये मराठवाड्यातील महाराष्ट्र शासनाचे विविध पुरस्कार प्राप्त शेतकऱ्यांचा विद्यापीठाने सत्कार केला. या कार्यक्रमास देश विदेशातील शास्त्रज्ञ आणि उद्योजकांनी सहभाग घेतला. यात प्रामुख्याने ट्रॅक्टर कंपन्यांचे राष्ट्रीय पातळीवरील सर्वोच्च अधिकारी होते. या अधिकाऱ्यांनी मराठवाड्याचा जमिनी आणि वातावरणामध्ये उपयुक्त अशा ट्रॅक्टर अवजारांची निर्मिती करणार असल्याचे सांगितले आहे. या परिसंवादामधून एका कंपनीने आपल्या ट्रॅक्टरचे नवे मॉडेल बाजारामध्ये आणले आहे. तसेच या ट्रॅक्टर कंपन्या फळबागेसाठी प्रभावी मिनी ट्रॅक्टरचीही निर्मिती करणार आहेत असे नमूद करून ते पुढे म्हणाले की, कृषी क्षेत्रामध्ये उद्यान विभागाचे अनन्यसाधारण महत्त्व असून याद्वारे उत्कृष्ट दर्जेच्या भाज्या, फळे, फुले यांचे उत्पादन घेण्यासाठी तंत्रज्ञान विद्यापीठाद्वारे विकसित केले जाते. फळे आणि भाज्यांचे मानवी आहारात आरोग्यासाठी महत्त्वाचे स्थान आहे. तसेच शेतीसाठी महत्त्वाचं उत्पन्नाचा स्त्रोत देखील आहे. याकरिता शेतकरी बांधवांनी शेती व्यवसायात भाजीपाला आणि फळबाग लागवडीस प्राधान्य द्यावे. विद्यापीठ शेतकऱ्यांना सेवा देण्यासाठी कटिबद्ध असून कार्य करण्यावर भर देत आहे. असे प्रतिपादन त्यांनी केले

विस्तार शिक्षण संचालक डॉ भगवान आसेवार यांनी भाजीपाला पिकामध्ये शिफारस केलेल्याच निविष्ठांचा योग्य प्रमाणात वापर करून लागवड खर्च कमी करावा असे नमूद केले. दर शुक्रवारी सायंकाळी सात वाजता होणाऱ्या ऑनलाइन मार्गदर्शनाचा अधिकाधिक शेतकऱ्यांनी लाभ घ्यावा व आधुनिक तंत्रज्ञान आत्मसात करून शेतीला प्रगत दिशा द्यावी, असे त्यांनी आवाहन करण्यात आले.

तांत्रिक क्षेत्रात उद्यानविद्या शास्त्रज्ञ डॉ विश्वनाथ खंदारे यांनी रबी हंगामातील भाजीपाला पिकांसाठी जमिन, बियाणे निवड, आंतरमशागत, सिंचन पद्धती, किड नियंत्रण, यातील आधुनिक तंत्रज्ञान याविषयी मार्गदर्शन केले. तसेच त्यांनी बाजाराचा अंदाज घेऊन आणि स्थानिक लोकांच्या आवडीनुसार भाजीपाला पिकांची लागवड करावी असेही सांगितले.

हवामान शास्त्रज्ञ डॉ कैलास डाखोरे यांनी पुढील आठवड्याचा हवामानाचा अंदाज विशद केला. कीटक शास्त्रज्ञ डॉ अनंत लाड यांनी तूर पिकावरील किड नियंत्रणाविषयी माहिती दिली. कार्यक्रमात शेतकऱ्यांनी भाजीपाला पिकाविषयी प्रश्न विचारले त्यास विद्यापीठातील शास्त्रज्ञानी  समाधानकारक उत्तरे दिली.

सूत्रसंचालन विभाग प्रमुख डॉ. पुरुषोत्तम नेहरकर यांनी केले तर आभार मुख्य विस्तार शिक्षण अधिकारी डॉ. प्रशांत देशमुख यांनी मानले. कार्यक्रमामध्ये मराठवाड्यातील आठही जिल्ह्यांतील कृषी विभागाचे अधिकारी, कर्मचारी, विद्यार्थी, विद्यापीठातील शास्त्रज्ञ, कृषि विद्यावेत्त्ता, कृषि विज्ञान केंद्राचे समन्वयक, आणि बहुसंख्येने शेतकरी सहभागी झाले होते...

वनामकृविमध्ये तीन दिवसीय आंतरराष्‍ट्रीय परिसंवाद आणि भारतीय कृषि अभियंता संघटनेच्या ५८ व्या वार्षिक अधिवेशनाची यशस्वी सांगता

 देश-विदेशातील ७५० मान्यवर प्रतिनिधींचा सहभाग

परिसंवादामधून प्राप्त शिफारशी मराठवाड्यातील शेती विकासासाठी उपयुक्त...कुलगुरू मा. प्रा.(डॉ) इन्द्र मणि

वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी आणि भारतीय कृषि अभियंता संघटनेच्या, (इंडियन सोसायटी ऑफ  अॅग्रिकल्चरल इंजिनिअर्स) नवी दिल्ली यांच्या संयुक्त विद्यमाने “नेक्स्ट-जेन डिजिटल कृषीसाठी अभियांत्रिकी नवकल्पना” या विषयावर इंडियन सोसायटी ऑफ अॅग्रिकल्चरल इंजिनिअर्सची ५८ वे वार्षिक अधिवेशन आणि “कृषी परिवर्तनाकरिता इच्छुक युवकांसाठी कृषी अभियांत्रिकी शिक्षण” या विषयावर तीन दिवसीय आंतरराष्ट्रीय परिसंवादाचे दिनांक १२ ते १४ नोव्हेंबर २०२४ या कालावधीत आयोजन करण्यात आले.

या दोन्ही कार्यक्रमाची यशस्वी सांगता दिनांक १४ नोव्हेंबर रोजी झाली. अध्यक्षस्थानी कुलगुरू मा. प्रा.(डॉ) इन्द्र मणि हे होते. मुख्य अतिथी म्हणून भारतीय कृषि अभियंता संघटनेचे माजी अध्यक्ष डॉ. नवाब अली तर विशेष अतिथी म्हणून कृषि परिषदेचे महासंचालक श्री रावसाहेब भागडे (भाप्रसे)आणि नेपाळ येथील कृषि अभियंता संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. बीम प्रसाद श्रेष्ठ हे होते. नवी दिल्ली येथील भारतीय कृषि अभियंता संघटनेचे अध्यक्ष तथा उप महासंचालक (कृषि अभियांत्रिकी) डॉ. एस एन झा हे सन्माननीय अतिथी होते तसेच वनामकृविचे माजी कुलगुरू डॉ. के. पी. गोरे, कलकत्ता येथील जेआयएस विद्यापीठाचे माजी कुलगुरू प्रा. बी. सी. मल, रानीपूल (सिक्कीम) येथील कृषि अभियांत्रिकीचे अधिष्ठाता डॉ. पी.के. श्रीवास्तव आदींची विशेष उपस्थिती होती. कार्यक्रमासाठी संघटनेचे मुख्य सचिव डॉ.पी.के. साहू, आंतरराष्ट्रीय परिषदेचे संयोजक तथा विद्यापीठाचे संचालक शिक्षण डॉ उदय खोडके, संघटनेचे उपाध्यक्ष डॉ. डी. एम कदम, डॉ. अंबरीश कुमार, संशोधन संचालक डॉ. खिजर बेग, विस्तार शिक्षण संचालक डॉ भगवान आसेवर, कुलसचिव श्री संतोष वेणीकर, विद्यापीठ अभियंता श्री दीपक कशाळकर,नियंत्रक श्री प्रवीण निर्मळ आणि संयोजन सचिव डॉ हरीश आवारी हे निमंत्रित होते.

अध्यक्षीय भाषणात कुलगुरू मा. प्रा.(डॉ) इन्द्र मणि यांनी परभणी शहराचे विविध बाजूंनी महत्त्व सांगून उपस्थित मान्यवरांना परभणी शहराची ओळख करून दिली. विद्यापीठाचा कार्यभार सांभाळण्यासाठी परभणी शहरात रुजू झाल्याबरोबरच दोन दिवसातच त्यांनी परभणी शहरास  आपलंसं करून घेतलं आणि या शहरात विद्यापीठाच्या माध्यमातून राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय उपक्रम राबविण्याची निश्चित केले. भारतीय कृषी अभियांत्रिकी संघटने द्वारे आयोजित आंतरराष्ट्रीय परिसंवाद आणि ५८ वे कृषि अभियंत्यांचे अधिवेशन याचाच एक भाग असल्याचे नमूद केले. या परिसंवादामधून प्राप्त शिफारशींचा मराठवाड्यातील शेती विकासासाठी उपयुक्त ठरतील असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.  

सदर परिसंवादात कृषी अभियांत्रिकीमधील नाविन्यपूर्ण उपाय आणि प्रगती यावर चर्चा करण्यासाठी देश-विदेशातील ७५० मान्यवर प्रतिनिधींनी सहभाग घेतला. यामध्ये या विद्यापीठाच्या बाहेरील १२५ विद्यार्थी, देशातील विविध राज्यातील कृषि विद्यापीठांचे ६ माजी कुलगुरू, भारतीय कृषी अनुसंधान परिषदेच्या विविध विभागाचे आणि शासकीय संस्थेचे २५ संचालक,राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय खाजगी संस्था आणि औद्योगिक क्षेत्रातील ५३ प्रतिनिधींनीचा सहभाग होता. तसेच या विद्यापीठातील कृषि अभियांत्रिकीसह विविध शाखेतील शास्त्रज्ञानी सहभाग घेतला. परिसंवादासाठी अमेरिका, जर्मनी, जपान, नेपाळ, श्रीलंका, मलेशिया इत्यादी देशातुन ७५७ संशोधन सारांश प्राप्त झाले होते. यापैकी ४९० लेखांचे सादरीकरण करण्यात आले. यामध्ये बहुतांश तरुण संशोधकांचा समावेश होता.

दिनांक १२ नोव्‍हेबर रोजी "कृषी परिवर्तनासाठी इच्छुक तरुणांकरिता कृषी अभियांत्रिकी शिक्षण" या विषयावर अमेरिकेतील परडू विद्यापीठाचे डॉ. किंग्स्ले, नेपाळ येथील शास्‍त्रज्ञ डॉ. बीम प्रसाद श्रेष्ठा, आसीअन असोसिएशनचे डॉ. सय्यद इस्माइल यांनी मार्गदर्शन केले. तसेच शालेय विद्यार्थी आणि कृषि अभियांत्रिकीच्या विद्यार्थ्यांसाठी नवीन शैक्षणिक प्रणाली आणि कृषि अभियांत्रिकीमधिल संधी यावर कुलगुरू मा. डॉ. इन्द्र मणि, संचालक डॉ सय्यद इस्माईल, उप महासंचालक डॉ. एस एन झा,डॉ व्ही के पांडे, डॉ. एस आर काळबांडे, डॉ. जितेंद्र सिंह, डॉ. बिमल कुमार, माधुरी दीक्षित यांनी मार्गदर्शन केले. याबरोबरच शेतकरी बांधवाकरिता दिनांक १३ नोव्हेंबर रोजी मराठवाड्यातील शेती - संधी व आव्हाने या विषयावर नाशिक येथील सह्याद्री शेतकरी उत्पादक कंपनीचे अध्यक्ष श्री विलास विष्णू शिंदे यांनी मार्गदर्शन केले.

सांगता समारंभात भारतीय कृषि अभियंता संघटनेचे माजी अध्यक्ष डॉ. नवाब अली यांनी मानवी जीवनात साठी अन्नाचे महत्त्व सांगून अन्नधान्य पिकवण्यासाठी कृषी अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमाचे महत्त्व विशद केले. बियाणे पेरणी पासून ते अन्नधान्याची प्रक्रिया करून खाण्यापर्यंत कृषी अभियांत्रिकी क्षेत्र महत्वाची भूमिका बजावते. कृषी उत्पादन वाढविण्यासाठी उपयुक्त अशा यांत्रिकीकरणच्या विकासावर कृषि अभियांत्रिकी क्षेत्राने भर द्यावा असे नमूद केले.

उप महासंचालक कृषि अभियांत्रिकी डॉ. एस एन झा म्हणाले की परिसंवादामध्ये विचारमंथन होऊन उच्च दर्जेचे निष्कर्ष निघाले याबद्दल समाधान व्यक्त केले. वेळेअभावी अधिकचा संवाद करता येऊ शकला नाही परंतु शास्त्रज्ञांनी संशोधन लेखाची निवड करून सादरीकरण उत्कृष्ट दर्जाचे केले असे नमूद केले.

नेपाळ येथील कृषि अभियंता संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. बीम प्रसाद श्रेष्ठ यांनी विद्यापीठाने आयोजित केलेल्या आंतरराष्ट्रीय परिसंवादाचे आणि यासाठी आलेल्या पाहुण्यांच्या आदरातिथ्याचे कौतुक करून आभार मानले. ते पुढे म्हणाले की, कृषी क्षेत्रामध्ये वातावरण बदल ही सर्वात महत्त्वाची समस्या आहे. यावर कृषी अभियांत्रिकी मधून कृषी आणि संलग्न शाखेच्या सहकार्यातून समाधान मिळू शकते. यासाठी ड्रोन, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, आयओटी, मशीन लर्निंग, रोबोटिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग करावा लागेल. भारतीय कृषी अभियांत्रिकी संघटनेचे कार्य उच्च दर्जाचे असून याचा विस्तार करून अशियन कृषी अभियांत्रिकी सोसायटी करण्याचा मानस त्यांनी यावेळी बोलून दाखवला आणि याचे नेतृत्व या विद्यापीठाचे कुलगुरू मा. डॉ इन्द्र मणि यांनी करावे असे आवाहन केले. याबरोबरच पुढील वर्षी नेपाळ येथे होणाऱ्या त्यांच्या कृषी अभियांत्रिकी संघटनेच्या परिसंवादास येण्याची सर्व मान्यवरांना निमंत्रण दिले.

माजी कुलगुरू डॉ के पी गोरे म्हणाले की सोसायटीने राष्ट्रीय आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील संस्थांना एकत्रित करून विचार मंथन केले आणि यातून निघालेले निष्कर्षातून शेती विकासासाठी लाभ मिळेल अशी आशा व्यक्ती केली.

संघटनेचे कार्यकारी उपाध्यक्ष डॉ. डी. एम कदम यांनी भारतीय कृषी अभियांत्रिकी संघटनेच्या कार्याची माहिती दिली तर संघटनेच्या तांत्रिक समितीचे उपाध्यक्ष डॉ. अंबरीश कुमार यांनी संघटने द्वारा परिसंवादाने राबविण्यात आलेल्या तांत्रिक बाबी विशद केल्या तसेच संघटनेचे मुख्य सचिव डॉ. पी.के. साहू यांनी संघटनेद्वारे परिसंवादामध्ये सादरीकरणबाबत पुरस्कार प्राप्त विजेत्यांची नावे घोषित करून त्या पुरस्कारांचे मान्यवरांच्या हस्ते वितरण करण्यात आले.

कार्यक्रमाचे आयोजन कुलगुरू मा. डॉ.इन्द्र मणि यांच्या मार्गदर्शनाखाली आंतरराष्ट्रीय परिषदेचे संयोजक विद्यापीठाचे संचालक शिक्षण डॉ उदय खोडके, संयोजन सचिव डॉ हरीश आवारी, सह संयोजक डॉ. आर. टी रामटेके आणि डॉ. आर जी. भाग्यवंत, संयोजन सह सचिव डॉ. एम. एस. पेंडके, डॉ. व्ही. के. इंगळे आणि डॉ. डी.डी. टेकाळे यांनी केले आहे. कार्यक्रमात विद्यापीठाच्या विविध महाविद्यालयाचे सहयोगी अधिष्ठाता, विभाग प्रमुख, प्राध्यापक, शास्त्रज्ञ, अधिकारी, विद्यार्थी बहुसंख्येने उपस्थित होते. कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन डॉ. वीणा भालेराव आणि डॉ. दयानंद मोरे यांनी केले तर आभार डॉ. हरीश आवारी यांनी मानले.

संघटनेचे माजी अध्यक्ष डॉ. नवाब अली

उप महासंचालक डॉ. एस एन झा