इक्रीसॅट - वनामकृवि संयुक्त उपक्रमांना गती; तुरी वाण व लागवड तंत्रज्ञानावर लक्ष केंद्रीत

 माननीय कुलगुरू प्रा. (डॉ.) इन्द्र मणि यांच्या इक्रीसॅट (ICRISAT) भेटीनंतरची पुढची दिशा

हैद्राबाद येथील आंतरराष्ट्रीय अर्धकोरडवाहू उष्णकटिबंधीय पीक संशोधन संस्था (ICRISAT – International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics) चे डॉ. मनीष पांडे यांच्या नेतृत्वाखालील शास्त्रज्ञांच्या शिष्टमंडळाने वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठ, परभणी अंतर्गत येणाऱ्या कृषि संशोधन केंद्र (ARS), बदनापूर येथे दिनांक ४ डिसेंबर २०२५ रोजी अभ्यास व परस्पर संवादात्मक भेट दिली. माननीय कुलगुरू प्रा. (डॉ.) इन्द्र मणि यांनी अलिकडेच इक्रीसॅट (ICRISAT) हैद्राबाद येथे शैक्षणिक-अभ्यास भेट देवून मराठवाड्यातील शेतासाठी आंतरराष्ट्रीय दर्जेचे संशोधनाचा लाभ होईल असे सांगितले होते. त्यानुसार ही भेट महत्वपूर्ण असून या भेटीतून तुर वाण विकास व लागवड तंत्रज्ञान  सुधारणा कार्यक्रमात वैज्ञानिक देवाणघेवाण आणि सहकार्य अधिक मजबूत करणे बाबतचा मुख्य उद्देश साधला जाणार आहे.

कृषि संशोधन केंद्राचे प्रभारी अधिकारी व तुरी संशोधक डॉ. दीपक के. पाटील तसेच बदनापूर येथील शास्त्रज्ञ व कर्मचाऱ्यांनी शिष्टमंडळाचे मनापासून स्वागत केले. भेटीची सुरुवात कजनस (Cajanus) आणि विग्ना (Vigna) या वंशातील जंगली जर्मप्लाझम बागेच्या निरीक्षणाने झाली, जिथे तुरीचे आनुवंशिक विविधीकरण वाढवण्यासाठी जंगली प्रजातीच्या उपयोगावर सखोल चर्चा झाली.

या देवाणघेवाण संवाद सत्रांत प्री-ब्रीडिंग सामग्री आणि गुणविशेषाधारित अंतःसंकरण वाण, CMS आधारित संकर कार्यक्रम व हायब्रिड तुरीची वाण निर्मिती, पारंपरिक संकर व निवड पद्धतीतील प्रगत संकरित जाती, बियाणे उत्पादन कार्यक्रम – न्युक्लियस व ब्रीडर बियाणे प्लॉट्स, कृषितांत्रिक चाचण्या व पीक व्यवस्थापन धोरणे, वांझ रोग (Sterility Mosaic Disease) व मर रोग  (Fusarium Wilt) आदी महत्त्वाच्या विषयांवर चर्चा करण्यात आली.

डॉ. पांडे यांनी कृषि संशोधन केंद्र, बदनापूरमध्ये सुरू असलेल्या संशोधन कार्याची शास्त्रीय व्याप्ती, सुस्थित संशोधन पायाभूत सुविधा आणि शेतकरीहिताच्या नवकल्पनांचे विशेष कौतुक केले. तसेच, माननीय कुलगुरू प्रा. (डॉ.) इन्द्र मणि यांच्या नेतृत्वाखाली तुरी सुधारणा संशोधनाला मिळत असलेल्या मजबुतीकरणाची प्रशंसा केली.

या भेटीत डॉ. गिते, डॉ. पगार, डॉ. सोनटक्के, डॉ. पतंगे यांच्यासह तांत्रिक तसेच इतर सर्व कर्मचाऱ्यांनी सक्रिय सहभाग नोंदविला. बदनापूर कृषि विज्ञान केंद्राचे डॉ. सोमवंशी यांनीही उपस्थित राहून शेतकऱ्यांच्या शेतपातळीवरील प्रात्यक्षिके व तंत्रज्ञान प्रसाराबाबत माहिती दिली.

शेवटी इक्रीसॅट आणि वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठ (ICRISAT–VNMKV) यांच्यातील सहकार्य अधिक दृढ करण्याचा संकल्प व्यक्त झाला. आगामी काळात तुर पिकातील उदयोन्मुख संशोधन आव्हाने सोडवण्यासाठी संयुक्तपणे काम करून महाराष्ट्रासह आसपासच्या राज्यांतील तुर उत्पादक शेतकऱ्यांना अधिकाधिक लाभ मिळवून देण्याचा निर्धार या भेटीत व्यक्त करण्यात आला.

ICRISAT–VNMKV Joint Initiatives Gain Momentum; Focus on Pigeonpea Varieties and Cultivation Technologies

Future roadmap following the visit of Hon’ble Vice Chancellor Prof. (Dr.) Indra Mani to ICRISAT

A delegation of scientists from the International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics (ICRISAT), Hyderabad, led by Dr. Manish Pande, visited the Agricultural Research Station (ARS), Badnapur under Vasantrao Naik Marathwada Krishi Vidyapeeth (VNMKV), Parbhani, on 4 December 2025 for an interactive and exploratory scientific visit. Hon’ble Vice Chancellor Prof. (Dr.) Indra Mani had recently visited ICRISAT, Hyderabad, emphasizing that international-level research benefits must reach the farmers of Marathwada. In alignment with this vision, the visit holds significant importance and aims to strengthen scientific exchange and collaboration in pigeonpea varietal development and improvement of cultivation technologies.

Dr. Deepak K. Patil, Officer In-Charge & Pigeonpea Breeder at ARS, along with scientists and staff from Badnapur, warmly welcomed the ICRISAT team. The visit began with an inspection of the wild germplasm garden of Cajanus and Vigna species, where in-depth discussions were held on utilizing wild relatives to enhance genetic diversity in pigeonpea.

The interactive discussions covered several key topics including:

Pre-breeding material and trait-based introgression lines

CMS-based hybrid breeding programmes and development of hybrid pigeonpea varieties

Advanced segregating generations derived from conventional breeding and selection

Seed production programmes—nucleus and breeder seed plots

Agronomic trials and crop management strategies

Important diseases such as Sterility Mosaic Disease (SMD) and Fusarium Wilt

Dr. Pande appreciated the scientific depth, well-established research infrastructure, and farmer-oriented innovations underway at ARS Badnapur. He also acknowledged the strong boost given to pigeonpea improvement research under the leadership of Hon’ble Vice Chancellor Prof. (Dr.) Indra Mani.

The visit saw active participation from Dr. Gite, Dr. Pagar, Dr. Sontakke, Dr. Patange, along with technical and administrative staff. Dr. Somwanshi from Krishi Vigyan Kendra (KVK), Badnapur, also contributed by sharing insights on field-level demonstrations and technology dissemination among farmers.

The visit concluded with a collective commitment to further strengthen collaboration between ICRISAT and VNMKV. A firm resolve was expressed to work jointly on addressing emerging research challenges in pigeonpea and ensuring greater benefits for pigeonpea-growing farmers in Maharashtra and neighbouring states.